TOPLU İŞÇİ ÇIKARMADA İŞÇİ HAKLARI

Toplu işçi çıkarmada işçi hakları temel olarak işçinin kıdem tazminatı dahil olmak üzere alacak hakkına sahip olduğu tazminat türlerini ifade etmektedir. Ayrıca toplu işçi çıkarma işleminin usulsüz olarak yapılması durumunda işçilerin işe iade davası açarak iş güvencesi tazminatı dahil olmak üzere diğer tüm haklarını talep etme imkanı da bulunur.

Toplu İşçi Çıkarma Nedir?

Toplu işçi çıkarma, en az 20 işçi çalıştırılan işyerlerinde; ekonomik, teknolojik, yapısal ve benzeri işletme, işyeri veya işin gereklerinden kaynaklanan sebeplerle, 1 ay içinde aynı tarihlerde veya farklı tarihlerde olmak üzere kanunda belirtilen oranlarda işçinin işten çıkarılmasıdır.

Bu kapsamda toplu işten çıkarma şartları şunlardır:

• İşyerinde çalışan işçi sayısının en az 20 olması,

• Çıkarılan işçi sayısının kanunda belirtilen oranda olması,

• İşten çıkarmanın, ekonomik, teknolojik, yapısal ve benzeri nedenlerle yapılmış olması,

• İşten çıkarmanın kanunda öngörülen süre içinde yapılmış olması,

• Kanunda sayılan toplu işten çıkarma usulüne uygun işlem yapılması.

Yani işyerinde çalışan işçi sayısı:

• 20 ile 100 işçi arasında ise, en az 10 işçinin,

• 101 ile 300 işçi arasında ise, en az yüzde on oranında işçinin,

• 301 ve daha fazla ise, en az 30 işçinin,

İş sözleşmesi feshedilerek, 17. madde uyarınca ve 1 aylık süre içinde işine son verilmesi toplu işçi çıkarma sayılır.

Yukarıda yer alan şartları karşılamayan bir toplu işçi çıkarma işlemi, haksız yere işçilerin sözleşmesinin feshedilmesi sayılacak ve toplu işten çıkarma sayılmayacaktır. Bu noktada işçiler, toplu işçi çıkarmada işçi hakları kapsamında kıdem ve ihbar dahil tüm tazminat haklarını alabilir.

DİKKAT: Ayrıca, her ne kadar yukarıda sayılan tüm kıstaslar yerine getirilmiş olsa da işverenin toplu işten çıkarma yapabilmesi için geçerli nedenle fesih kurallarına uyması zorunludur. Bu anlamda işçilere haklarının verilmesi gerekir.

Toplu İşçi Çıkarmada İşçi Hakları Nelerdir?

Toplu işçi çıkarmada işçi hakları şunlardır:

• İşçinin kıdem ve ihbar tazminatına hakkı,

• İşçinin işe iade davası açması hakkı,

• İş güvencesi tazminat talebi hakkı.

• İşe iade davası işçi lehine sonuçlanır ancak işçi işe başlatılmazsa iş güvencesi tazminatı ve kıdem tazminatı hakkı.

Toplu İşçi Çıkarmada İşçinin Kıdem ve İhbar Tazminat Hakkı

Toplu işçi çıkarmada işverenin İş Kanunu m.18 v.d. Düzenlenen hükümlere uygun bir fesih prosedürü işletmesi gerekir. Dolayısıyla toplu işçi çıkarmada işçi hakları kapsamda işverenin, işçilerine zamanında bildirim yapması ve kıdem dahil tüm tazminat alacaklarını ödemesi gerekir.

İşçinin toplu işçi çıkarmada kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için 1 yıllık kıdem süresini doldurması yani en az 1 yıl boyunca çalışmış olması gerekir. Aynı şekilde eğer zamanında bildirim yapılmamışsa, ihbar tazminatı da alınabilecektir. 

Toplu işçi çıkarmada işçi haklarının eksiksiz olarak elde edilebilmesi için kanunen belirlenen usuli işlemlerin yerine getirilmesi ve arabulucuk faaliyetinin tamamlanması gerekir. Özellikle fazla sayıda işçi çıkarılan durumlarda sürecin başından itibaren alanında uzman bir iş hukuku avukatına danışılarak hareket edilmesi sürecin etkin yönetilmesi için faydalı olacaktır.

Toplu İşçi Çıkarmada İşçinin İşe İade Davası Açma Hakkı

Toplu işçi çıkarmada eğer işçi toplu işten çıkarma prosedürüne aykırılık bulunduğunu iddia ediyor ve geçerli nedenle fesih yapılmadığını öne sürüyorsa işe iade davası açabilir. 

Toplu işçi çıkarmada işçi haklarından olan işe iade davasının açılması şartları şu şekildedir:

• İşçinin İş Kanunu’na veya Basın İş Kanunu’na tabi olması,

• İş sözleşmesinin süresiz yani belirsiz süreli olması,

• İş sözleşmesinin işveren tarafından geçerli bir neden olmaksızın feshedilmesi,

• İş sözleşmesi feshedilen işçinin işyerinde en az altı ay kıdeminin olması,

• Otuz veya daha fazla işçi çalıştıran bir işyeri olması,

• İşveren vekili veya yardımcısı statüsünde olmamak,

• Arabuluculuk yoluna başvurularak işe iade konusunda anlaşma sağlanamamış olması.

Ayrıca işe iade davası için işçi, fesih bildiriminin kendisine ulaşmasından itibaren 1 ay içerisinde arabulucuya başvurmak zorundadır. Şayet; arabuluculuk görüşmeleri neticesinde bir anlaşmaya varılamazsa işçi; anlaşmama yönündeki arabuluculuk son tutanağının düzenlenmesi tarihinden itibaren 2 hafta içerisinde işe iade davası açmalıdır.

Eğer işe iade davası işçi lehine sonuçlanır ancak işçi işe başlatılmazsa, işçi ek olarak iş güvencesi tazminatı ve kıdem tazminatı hakkı kazanır.

Toplu İşçi Çıkarmada İş Güvencesi Kapsamındaki İşçilerin Hakları

Toplu işçi çıkarmada işçi hakları kapsamında, iş güvencesi içinde olan işçiler, 4857 sayılı İş Kanunu veya 5953 sayılı Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanun kapsamında çalışan işçilerdir. Bu kapsamda;

En az 30 işçinin çalıştığı bir işyerinde, işletmenin bütününü sevk ve idare eden işveren vekili veya yardımcısı yahut işyerinin bütününü sevk ve idare eden ve işçiyi işe alma ve işten çıkarma yetkisi bulunan işveren vekili statüsünde olmayan, en az 6 aydır belirsiz süreli iş sözleşmesi ile çalışan işçiler, iş güvencesi kapsamındadır.

İş güvencesi kapsamında bulunan işçiler için toplu işçi çıkarma prosedürü işletilecekse, iş sözleşmesinin geçerli nedenle feshini düzenleyen İş Kanunu m.18 v.d. Düzenlenen hükümlere uygun bir fesih prosedürü işletilmelidir. Aksi halde iş güvencesi hükümlerine aykırılık nedeniyle yapılan feshin geçerliliği tartışmalı hale gelecek ve işçilerin dava açması için haklı bir neden ortaya çıkacaktır.

Kaldı ki aksi halde, toplu işten çıkarmanın düzenlendiği İş Kanunu m.29 kullanılarak, iş güvencesi kapsamında bulunan ve işten çıkarılması için geçerli veya haklı bir neden bulunmasını gerektirerek işçileri koruyan İş Kanunu m.18, dolaylı yoldan ihlal edilmiş olacaktır.

Dolayısıyla işçi geçersiz nedenle feshe dayanarak kıdem tazminatı dahil olmak üzere tüm tazminat haklarını talep edebilir ve işe iade davası açabilir.

Toplu İşçi Çıkarmada İş Güvencesi Kapsamı Dışındaki İşçilerin Hakları

İş güvencesi kapsamında bulunmayan işçilerin işten çıkarılması için işverenin geçerli bir nedene ihtiyacı yoktur. Bu kapsamda işverenin işçiye kıdemine uygun bildirim süresinin tanıması ve en az 1 yılını doldurmuşsa kıdem tazminatını ödemesi yeterlidir. 

Ancak iş güvencesi kapsamında bulunmayan işçilerin işten çıkarılması için geçerli bir neden aranamaması, işverenin tamamen serbest şekilde işçiyi işten çıkarabileceği anlamına gelmez. İşverenin işçiyi çıkarması için kanundan doğan dürüstlük kuralına uygun şekilde işçiyi çıkarması gerekir. 

Bu durum İş Kanunu m. 17/6’da “18 inci maddenin birinci fıkrası uyarınca bu Kanunun 18, 19, 20 ve 21 inci maddelerinin uygulanma alanı dışında kalan işçilerin iş sözleşmesinin, fesih hakkının kötüye kullanılarak sona erdirildiği durumlarda işçiye bildirim süresinin üç katı tutarında tazminat ödenir.” şeklinde düzenlenmiştir. 

Toplu İşçi Çıkarmada İşveren Hangi Kurallara Uymalıdır?

Toplu işçi çıkarmada işçi hakları çerçevesinde işverenin uyması gereken kurallar şunlardır:

• Toplu işçi çıkarma, en az 20 işçi çalıştırılan işyerlerinde; ekonomik, teknolojik, yapısal ve benzeri işletme, işyeri veya işin gereklerinden kaynaklanan sebeplerle, kanunda belirtilen oranlarda işçinin işten çıkarılması,

• Toplu işçi çıkarma prosedürüne uyularak, işverenin en az 30 gün önce toplu işten çıkarma yoluna gitmek istediğinde dair beyanını yazılı olarak işyeri sendika temsilcilerine, ilgili bölge müdürlüğüne ve Türkiye İş Kurumu’na bildirmesi,

Toplu işçi çıkarma prosedürünün kapsamlı olarak açıklandığı yazımız için tıklayabilirsiniz: “toplu işten çıkarma (işçi ve işveren hakları)”

Sonuç

Toplu işçi çıkarmada işçi hakları işçinin toplu işçi çıkarma sonucunda işverenden talep edebileceği tazminat haklarını ifade etmektedir. Bu kapsamda toplu işçi çıkarmada işçi haklarının yasal yollara başvurarak elde edilmesi mümkündür. Dolayısıyla sürecin usulüne uygun şekilde yürütülmesi ve hakların eksiksiz tazmini için alanında uzman bir iş hukuku avukatına danışılması faydalı olacaktır.