RÖDOVANS SÖZLEŞMESİ

Rödovans sözleşmesi, maden sahasının işletilmesi amacıyla maden ruhsat sahibi ile rödovansçı arasında yapılan özel bir sözleşme türüdür. Rödovans sözleşmesi ile rödovansçı belirli bir bedel karşılığında maden sahasını işletme hakkı elde eder.

Rödovans anlaşmasında devredilen maden işletme ruhsatı değildir. Rödovans anlaşmasında devredilen, maden işletme izninin kullanım hakkıdır. Bu anlamda maden işletme ruhsatını kapsamayan sözleşmeler rödovans sözleşmesi değildir. Dolayısıyla maden ruhsatı için devlete ödenmesi gereken vergi vb. hususlardan ruhsat sahibi sorumlu olmaya devam eder.

Rödovans Sözleşmesi Nedir? Rödovans Sözleşmesi Ne Demek?

Rödovans sözleşmesi, bir maden sahasının belirli bir kısmı veya tamamı üzerindeki işletme yetkisinin rödovansçıya devredildiği sözleşme türüdür.

Rödovans sözleşmesi, maden ruhsat sahibi ile rödovansçı arasında maden işletme hakkının devrine ilişkin yaptığı sözleşme olarak da tanımlanır. 

Bu çerçevede maden ruhsat sahibi, işletme ruhsatının kendine sağladığı hakları belirli bir süreliğine devreden kişidir. Rödovansçı ise maden ruhsatının sağladığı hakları devralan yani bu hakları kullanacak olan kişidir. 

Rödovansçı, maden sahası üzerindeki yetkileri devralması karşılığında ruhsat sahibine belirli bir ücret öder veya emtiadan pay verir. Rödovansçının ödeyeceği bedele ise rödovans bedeli adı verilir. Rödovans bedeli, para olabileceği gibi kar veya ciro üzerinden belirlenecek bir oran kapsamında pay verilmesi şeklinde de belirlenebilir.

Uygulamada genelde katılmalı rödovans sözleşmesi ya da katılmalı rödovans sözleşmesi yapılır. Bu sözleşmeye göre çıkarılan madenden pay verilmesi şeklinde rödovans bedeli ödenmesi yapılır.

Rödovans Sözleşmesinin Konusu

Rödovans sözleşmesinin konusu, maden hakları ve maden işletme hakkıdır. 

Hangi kaynakların maden sayılacağı ise Maden Kanunu m.2’de şu şekilde belirtilmiştir:

“Yer kabuğunda ve su kaynaklarında tabii olarak bulunan, ekonomik ve ticarî değeri olan petrol, doğal gaz, jeotermal ve su kaynakları dışında kalan her türlü madde bu Kanuna göre madendir.” 

Yukarıda yer verilen kanun maddesinden anlaşılacağı üzere petrol, doğal gaz ve su kaynakları maden değildir. Petrol, doğal gaz ve su kaynakları için ayrı kanunlarımız bulunmaktadır.

DİKKAT: Madenler kanunlarımız ve Anayasa uyarınca devletin hüküm ve tasarrufu altındadır. Dolayısıyla devlet, madenleri kendisi veya madenleri işletmeye uygun görerek yetki verdiği kişi/kuruluş aracılığıyla işletir. Dolayısıyla madenlerin mülkiyeti kişilere ait olamaz. Yalnızca işletmesi ile alakalı yetki tesis edilebilir.

Maden Arama ve Maden İşletme Hakkının Devri (Kiralanması)

Rödovans sözleşmesi ile ruhsat sahibi maden arama ve maden işletme hakkını rödovansçıya devreder. Dolaysıyla bu sözleşme rödovansçıya madenin işletilmesi ve işletilmesi için satış ve pazarlama dahil gerekli tüm işlemleri yapma yetkisi vermektedir.

Rödovans ile devredilerek kiralanması mümkün olan haklar şunlardır:

  • Maden işletme hakkı, 

  • Maden arama hakkı, 

  • Takaddüm hakkı, 

  • Buluculuk hakkı, 

  • Rezerv geliştirme hakkı.

Yukarıda yer alan maden ruhsat sahibinin haklarıdır. Ruhsat sahibi bu hakların tümünü kirayalabileceği gibi birkaçını da kiralama hakkına sahiptir.

DİKKAT: Uygulamada genellikle maden arama ve işletme ruhsatlarının birlikte kiralanması işlemi yapılır. 

Rödovans Sözleşmesinin Tarafları

Rödovans sözleşmesinin tarafları, maden işletmeye yetkili ruhsat sahibi kişi ve rödovansçıdır. Ruhsat sahibi rödovans sözleşmesine konu maden ruhsatının sahibidir. Rödovansçı ise ruhsat sahasındaki madenleri işletecek olan gerçek veya tüzel kişidir.

Uygulamada maden işletme iznini kiralayan tarafa “rödovans veren” veya “kiralayan” denilmektedir. Ancak Yargıtay tarafından bu durum eleştirilmekte ve karışıklığa sebebiyet verdiği gerekçesiyle sözleşmenin bir tarafında “ruhsat sahibi” diğer tarafında “rödovansçı” denilmesi gerektiği belirtilmektedir.

Ruhsat Sahibi

Ruhsat sahibi, maden hakkı kapsamında maden işletme izni sahibi kişidir. Dolayısıyla rödovans sözleşmesinde maden haklarını devreden yani kiralayan kişi de ruhsat sahibidir. 

DİKKAT: Ruhsat sahibinin rödovans ile maden işletme hakkını kiralaması için mutlaka maden işletme hakkını daha önceden almış olması gerekir.

Kömür işletme ruhsatına sahip kamu kurum ve kuruluşları dışında kalan gerçek ve tüzel kişilerin yer altı kömür işletmeleri ile ilgili rödovans sözleşmesi yapması yasaktır. Yani bu kişiler maden işletme ruhsatına sahip olsalar da kömür işletmesi için rödovans sözleşmesi yapamazlar.

Ayrıca Maden Kanunu’nun 6. maddesi gereğince, devlet memurları, diğer kamu görevlileri, Genel Müdürlüğün merkez ve taşra teşkilatında çalışan yevmiyeli ve mukaveleli personel, arama ve işletme ruhsatı alamazlar. Dolayısıyla herhangi bir şekilde bu sayılan kişilerin rödovans sözleşmesi yapmaları da mümkün değildir.

DİKKAT: Ruhsat sahibi olabilmek için eskiden şirket ana sözleşmesine madencilik faaliyetlerinde bulunacağının yazılması gerekliydi. Ancak yeni kanuna göre şirketlerin ruhsat sahibi olması için artık böyle bir şart bulunmamaktadır. Yani TTK hükümlerine göre kurulmuş bir ticaret şirketi ruhsat sahibi olabilmek için yeterlidir.

Rödovansçı

Rödovansçı, rödovans sözleşmesi kapsamında maden ruhsat sahibinin haklarını belirli bir süreliğine kiralayan gerçek veya tüzel kişilerdir.

Rödovansçı olabilmek için gerekli şartlar hakkında kanunlarımızda doğrudan açık bir düzenleme yoktur. Ancak Rödovansçının Maden Kanunu m.6 da belirtilen yasaklılık halleri ve mali yükümlülükleri karşılaması gerekir. 

Rödovans Sözleşmesi Nasıl Yapılır? 

Rödovans sözleşmesi, ruhsat sahibi ve rödovansçı arasında maden işletme hakkının devrini içeren yazılı bir sözleşme imzalayarak yapılır. Sözleşme içinde mutlaka sözleşmenin bitiş tarihi ve muhtemel uzatma sürelerinin de yer alması gerekir.

DİKKAT: Aslında rödovans sözleşmesinin nasıl yapılması gerektiği hakkında kanunlarımızda bir hüküm yoktur. Ancak sözleşmenin maden siciline şerh edilebilmesi ve MAPEG’e sunulması gerekliliklerinden ötürü, bu sözleşmenin yazılı yapılması gerekir. 

Uygulamada ise bazen maden sahası üzerinde bir ticari işletme bulunduğu hallerle karşılaşılabilir. Bu tip durumlarda bir sözleşme düzenlenir. Bu şekilde maden işletme ruhsatıyla birlikte işletmenin de kiralanması mümkündür. Bu durumda sözleşme yine yazılı olarak yapılmalı ve ticaret siciline kaydedilmelidir. 

Rödovans Sözleşmesinin Maden Siciline Tescili

Rödovans sözleşmesi ile maden hakkının devri, intikali veya rehni işlemleri maden siciline tescil edilmesi yoluyla mümkündür. 

Eğer ek olarak bir devir işlemi yapılacaksa noter huzurunda bir sözleşme yapılması gerekir. Ancak maden hakkı devir vaadi sözleşmesi yapılması mümkün değildir. Yani maden hakkının ilerleyen dönemde devredileceğine dair taahhüt içeren bir sözleşme yapılamaz. 

DİKKAT: Rödovans anlaşmasının her iki tarafın rızası ile maden siciline şerh edilmesi de mümkündür. Şerh yapılması rödovansçının lehinedir. Çünkü ileride ruhsat sahibi tarafından ruhsat el değiştirirse, yeni ruhsat sahibine karşı rödovansçı devraldığı maden işletme hakkını ileri sürebilir. Bu konuda rödovansçının haklarını yeni ruhsat sahibine karşı ileri sürebileceği Danıştay tarafından da kabul edilmiştir. (Danıştay 8. Dairesi, T.02.12.2014, E.2014/6656, K.2014/9520)

Rödovans Sözleşmesinde Bulunması Gerekenler

Rödovans sözleşmesinde, maden işletme ruhsatı kullanımının devri, rödovans bedeli ve rödovansçının maden sahasını işletme hakkına dair hükümlerin bulunması zorunludur.

DİKKAT: Sözleşmelerinin mutlaka kanunen belirlenen usullerde yapılması gerekir. Bununla birlikte maden sahasına ve işletilecek madenlere ilişkin olarak özel hükümler bulunan bir sözleşme hazırlanmalı ve tarafların hak ve yükümlülükleri ayrıntılı olarak belirlenmelidir. Zira madenlerin de kanunlarımızda özel düzenlemeleri bulunmaktadır. Aksi halde ticari açıdan geri dönüşü olmayan olumsuzluklarla karşılaşılabilir. Bu anlamda sürecin başından itibaren alanında uzman bir ticaret hukuku ya da maden hukuku avukatına danışılması faydalı olacaktır.

Maden İşletme Ruhsatı Kullanımının Devri

Rödovans sözleşmesinde bulunması gereken en temel husus maden işletme hakkının rödovansçıya devrini içeren hükümdür. Maden işletme ya da maden ruhsatının devri için şu şartlar gerekir:

  • Maden ruhsat sahibinin, ruhsatını usule uygun olarak almış olması,

  • Maden sahasının işletilmeye hazır bir durumda bulunması ve bu şekliyle rödovansçıya devri.

Önemle belirtmek gerekir ki rödovans anlaşmasında devredilen maden işletme ruhsatı değildir. Rödovans sözleşmesinde devredilen, maden işletme izninin kullanım hakkıdır. Bu anlamda maden işletme ruhsatını kapsamayan sözleşmeler rödovans sözleşmesi değillerdir. Dolayısıyla maden ruhsatı için devlete ödenmesi gereken vergi vb. hususlardan ruhsat sahibi sorumlu olmaya devam eder.

Rödovans Bedeli

Rödovans bedeli, maden işletme hakkını devralan yani kiralayan tarafın, ruhsat sahibine ödediği bedeldir.

Rödovans bedeli, belirli bir miktar Türk Lirası veya yabancı bir para birimi olarak belirlenebilir. Rödovans bedelinin, rödovansçının net karı veya cirosu üzerinden belirlenen oranda bir pay verilmesi şeklinde belirlenmesi de mümkündür. Ayrıca uygulamada katılmalı rödovans sözleşmesi olarak bilinen çıkarılan madenden pay verilmesi şeklinde rödovans bedeli ödenmesi de kararlaştırılabilir.

Rödovans Sözleşmesinde Tarafların Hakları

Rödovans sözleşmesinde, ruhsat sahibinin rödovansçıdan, rödovansçının ise ruhsat sahibinden talep edebileceği pek çok hak bulunur. Çünkü rödovans sözleşmesi her iki tarafa da borç ve sorumluluk yükleyen bir sözleşmedir.

Rödovans Sözleşmesinde Ruhsat Sahibinin Hakları

Rödovans sözleşmesinde ruhsat sahibinin hakları şunlardır:

  • Maden sahasını iyi bir biçimde ve amacına uygun işletilmesini talep etme hakkı,

  • Rödovans bedelini talep etme hakkı,

  • Rödovans bedelinin artırılmasını talep etme hakkı,

  • Hapis hakkı.

Maden Sahasını İyi Bir Biçimde ve Amacına Uygun İşletilmesini Talep Etme Hakkı 

Ruhsat sahibinin rödovansçıdan maden sahasını amacına ve usulüne uygun işletmesini talep hakkı bulunur. Eğer rödovansçının maden sahasını işletmemesi, ruhsat sahibinden kaynaklanıyorsa, rödovansçı bu durumu mutlaka ruhsat sahibine bildirmelidir. Bu bildirim ispat kolaylığı açısından yazılı yapılmalıdır.

Maden sahasının işletilmemesi, rödovansçının sorumluluklarını yerine getirmemesi gibi rödovansçıdan kaynaklanan bir sebepten meydana gelmişse ruhsat sahibi yine de rödovans bedeline hak kazanır. Ayrıca eğer rödovans bedelini aşan bir zarar varsa, ruhsat sahibi bu aşkın zararı rödovansçıdan tazmin etme hakkına sahiptir. 

Yine rödovansçı süresinde maden sahasını işletmeye başlamamışsa, Maden Kanunu m.24 gereğince kendisine ceza uygulanır.

Maden sahasının işletilmemesi veya işletmede sorun çıkması rödovansçıdan kaynaklanmıyor ve rödovansçı ruhsat sahibine bildirimde bulunmuşsa, ruhsat sahibi işletmen faaliyetinin devamı için gerekli işlemleri yapmalıdır. Eğer yapılan bildirime rağmen ruhsat sahibi harekete geçmez ve rödovansçı zarara uğrarsa, ruhsat sahibi bu zarardan sorumlu olacaktır. Hatta bu sebeple rödovansçının sözleşmeyi feshetme imkanı da doğabilir.

Eğer maden sahası işletmesinin mücbir bir sebeple ya da üçüncü bir kişi veya kurumca engellenmesi söz konusu ise bu durumlardan sözleşmeye göre ruhsat sahibi sorumlu olacaktır. 

Rödovans Bedelini (Ücretini) Talep Etme Hakkı

Rödovans anlaşmasında, maden sahasının işletilmesi karşısında rödovansçının bedel ödemesi gerekir. Rödovans bedelinin ödenme şekli şu şekillerde belirlenebilir:

  • Türk Lirası veya yabancı bir para birimi şeklinde ödeme,

  • Rödovansçının net karı veya cirosu üzerinden bir pay verilmesi şeklinde ödeme,

  • Çıkarılan madenden pay verilmesi şeklinde ödeme.

Eğer bedel ödenmemişse, ruhsat sahibi rödovansçıya 60 günlük süre verir. Eğer bu süre içinde bedel ödenmezse sözleşmeyi feshedeceği bildirime yazılır.

Eğer rödovans bedeli nakdi olarak belirlenmişse ve rödovansçı bedeli ödemiyorsa ruhsat sahibi:

  • Rödovansçıya süre verebilir,

  • Hakimden rödovansçıya uygun bir süre vermesini isteyebilir,

  • Rödovansçının içinde bulunduğu durumdan veya tutumundan süre verilmesinin gereksizse süre vermekten kaçınarak diğer haklarını kullanabilir,

  • Süre verilse bile sonradan ödenecek bedel ruhsat sahibi açısından yararsız kalmışsa, süre vermekten kaçınarak diğer haklarını kullanabilir,

  • Rödovans sözleşmesinde bir süre belirtilerek bu süreden sonra artık ödemelerin kabul edilmeyeceğine dair hüküm varsa, süre vermekten kaçınarak diğer haklarını kullanabilir.

Rödovansçıya süre verilmesine rağmen bu sürede ödeme yapılmamışsa veya yukarıda sayılan süre verilmesini gerektirmeyen hallerden biri varsa, ruhsat sahibi tazminat isteyebilir. Bununla birlikte, borcun ödenmesinden ya da gecikme tazminatından feragat ettiğini bildirerek borcun ödenmemesinden kaynaklı zararının giderilmesini de isteyebilir ya da sözleşmeyi feshedebilir.

DİKKAT: Eğer rödovans bedeli belirli bir para değil de çıkarılan madenin bir kısmının verilmesi şeklinde kararlaştırılmışsa, ruhsat sahibi aynen ifa olarak nitelendirilen doğrudan borçlanılan şeyin verilmesini isteyebilir.

Uygulamada sıklıkla karşılaşılan bir başka durum ise çıkarılan madenin rödovans anlaşmasında belirlenen kriterlerde veya kalitede olmamasıdır. Bu durumda rödovansçı kusuru olmadığı ispat edemezse, ruhsat sahibinin zararlarını karşılamalıdır.

Son olarak ruhsat sahibinin bedeli talep hakkı, 5 yıllık zamanaşımına tabidir. Eğer rödovans bedeli toptan ödenme şeklinde kararlaştırılmışsa, 10 yıllık zamanaşımı süresi bulunur.

Rödovans Bedelinin Artırılmasını Talep Etme Hakkı 

Ruhsat sahibinin rödovans bedelinin artırılmasını talep etme hakkı vardır. Ancak bu hak çok istisnai durumlarda uygulanabilen bir haktır. Çünkü sözleşmede belirlenen rödovans bedelinin sonradan değiştirilmesi, sözleşmelere bağlılık kuralına aykırıdır.

Ancak tarafların sözleşme imzalanırken öngöremediği olağanüstü durumlar ortaya çıkmış olabilir. Bu tür bir durumda da rödovans bedeli çok düşük veya çok yüksek kalmış olabilir.Dolayısıyla taraflardan birinin mahkemeye başvurarak rödovans bedelinin tekrardan belirlenmesini talep hakkı da vardır.

Ruhsat Sahibinin Hapis Hakkı

Ruhsat sahibinin, ruhsat işletmesi üzerinde alacaklarını alamadığı durumda hapis hakkı bulunur. Ruhsat sahibi bu hakkını icra memurları vasıtasıyla kullanır.

Hapis hakkında ruhsat sahasında el konulur. Ruhsat sahasında hapis hakkı temel olarak maden sahasında bulunan ve işletmede kullanılan taşınır malları kapsar. Dolayısıyla çıkarılan madenler için hapis hakkı söz konusu değildir.

Rödovans Sözleşmesinde Rödovansçının Hakları

Rödovans anlaşmasında rödovansçının hakları şunlardır:

  • Maden sahasını ruhsat sahibinden işletmeye elverişli olarak teslim alma hakkı,

  • Maden sahasında bulunan bir ayıp varsa bu ayıbın giderilmesini isteme hakkı.

Maden Sahasını İşletmeye Elverişli Şekilde Teslim Alma Hakkı 

Rödovansçının en temel hakkı, maden işletme hakkının kendisine devredilmesidir. Bu devir sonucunda maden sahasını kullanabilmesi için de maden sahasının işlemeye ve işletmeye uygun bir şekilde bulunması ve kendisine teslim edilmesi gerekir. 

Maden Sahasında Bulunan Ayıptan Doğan Zararın Giderilmesini İsteme Hakkı 

Maden sahasında işletmeye engel olacak şekilde ayıp bulunuyorsa, ruhsat sahibinden bu ayıbın giderilmesi talep edilir. Ancak bunun ruhsat sahibinden talep edilmesi için rödovansçının bu ayıbı daha önceden bilmemesi veya bilebilecek durumda olmaması gerekir. 

Bu tür bir durumda rödovansçı, ayıbın giderilmesini, rödovans bedelinde indirim yapılmasını, sözleşmeyi feshetme hakkını kullanması ya da tazminat hakkını isteyebilir. 

Rödovans Sözleşmesinin Sona Ermesi ve Feshi

Rödovans sözleşmesi şu durumlarda sona erer:

  • İbra,

  • Yenileme(tecdit),

  • Borçlu ve alacaklının taraflarının birleşmesi,

  • Takas,

  • İfa imkansızlığı,

  • Fesih,

  • Sözleşme süresinin sona ermesi,

  • İflas,

  • Taraflardan birinin ölümü,

  • İkale sözleşmesi,

  • Sözleşmenin iptali.

Rödovans Sözleşmesinin Maden Hakkı Devrinden Farkı

Rödovans sözleşmesinin maden hakkı devrinden farkları şunlardır:

  • Maden hakkı devrinde hakkın mülkiyetininin devri taahhüt edilirken, rödovans sözleşmesinde hakkın kullanım hakkı devredilir,

  • Maden hakkının devri yetkili memur tarafından maden siciline tescil gerekirken, rödovans sözleşmesinin geçerliliği içinse tescil kurucu bir unsur değildir,

  • Rödovans sözleşmesi en temelde bir kira sözleşmesi olduğundan sürekli borç doğuran sözleşmedir. Ancak maden hakkının devrinde taraflar yükümlülüklerini yerinde getirdiğinde sorumluluklar sona erer.

  • Maden hakkının devri işlemlerine uygun düştüğü ölçüde, satış, trampa veya bağışlama hükümleri uygulanır. Ancak rödovans sözleşmesinde ürün kirasına ilişkin hükümler uygulama alanı bulur.

Rödovans Sözleşmesi Örneği

Rödovans sözleşmesi örneği için tıklayabilirsiniz: “rödovans sözleşmesi örneği”

SONUÇ

Rödovans anlaşması ya da sözleşmesinin usulüne uygun olarak yapılması ve kanunen yerine getirilmesi gereken diğer usuli işlemler için alanında uzman bir maden hukuku avukatı/bürosuna danışılması faydalı olacaktır.